1:1 Panglai Pe tsaw 8000 a lahta e tu ai hpun amyu ni:
- Lachu Hpun
- Hkang ga Hpun
- Htang La Hpun
- Dasu (Daso) Hpun
- Marau Hpun
Ndai hpun amyu ni gaw hpun kaba ni rai nna tsaw dik ai bum ni hta tu ra ai. HKyen katsi dik hpe hkam lu ai hpu amyu ni rai ma ai. Kaga hpun kaji kadun amyu ni hte ja dik ai hpun amyu ni law law mung tu ma ai.
1:2 Kawa Amyu Ni:
- Htama Kawa
- Wail Kawa
- Sharang Kawa
Ndai kawa amyu hpan ni gaw tsaw dik ai bum ni hta tu ai, hkyen katsi hpe hkam na, hpun kaba, lamyi laman ga lu ai kawa amyu ni rai nga ai. Kaga kawa amyu hpan ni, Hpun kaji ai dasat kawa amyu ni law law mung tu nga ai.
1:2.1 Pang Lai Pe Shadawn 6000-9000 Lapran E Tu Ai Kawa Amyu Ni–
Sharang; Mai Ru (Wa-raw); Tayø; Hkang Sharang; Samair; Aro; A we Kawa (Awe Nin, Awe nang); Sin Lum kawa; Jahø; Mahpawng Adam; Sam Hting (Laman Galu); A A kawa; Mai Chyu kawa ni re ai. Laken mung tu hpang sai.
De a lawu daw de tu ai kawa amyu hpan ni gaw ram ram law wa sai. Wa mung, Wa Ra, Wa Sang, Wa re, Wa Hka, Mai Htawng, Wa Raw; Wa Hpaw (hpan 3 nga ai), Wa dawn-Wa, Tsa Wa hpaw chyang ni re ai. La mai Tang, Wa Ka, Sama, Wa Soi, Wa Jap, Wa Tsit, Mai Ka, Kahtan, Wa Mut, Kawa Larawn, Wa Htawng, Kung Swi, Hkin La, Hting Lut kawa, Madang kawa ni rai nga ai.
1:2.2 Kawa Amyu ni hte Seng nna Matsing Mai ai Lam:
Kawa Wara: Wa Ra gaw kawa yawng hta ningbaw re da. Wa ra makru hpe majoi n mai daw ai. Hkrup mara n mai kran ai. Bungli ahkyak jang sha mai kran ai. Kran jang mung npawt ndung yawng la ra ai.
Wa Mung; Wa mung kawa gaw tara ding ai da. Dai majaw Wa mung kawa gaw galoi mung sum n sum ai. Sum sum mat ai hta n lawm ai. Dai majaw lamu madai jaw ai shaloi Wa mung kawa laman (Ting gaw) hte Madai Shat shadu ai. Teng man ai sakse n lu nna tara n lu daw dan ai shaloi Dum Lu Di shadun, n-gu shadu yang kawa wa mung ting-gaw hte shadu ma ai.
Madang Kawa : Lamu madai jaw yang, lamu madai shat hpe madang kawa pali hte hkang ma ai. Madang kawa makru hpe mu nat kasha ni grai hkrit ai da! (Mau mwi nga ai). Dai majaw madang kawa makru ten hta mu grai ngoi ai, Moi mu nat kasha ni madang kawa makru hta ju si ai majaw re ai da.
Wa Hka : Moi nat jaw prat hta, la sa si ai shani hta Wa hka kawa hpe lang ai. Shinggyim masha ni hte sa wa nat ni a lapran e madin sharit shatai ai hku nna lang ai.
Shaman (Kahtan): Nat jaw prat hta kahtan kawa hpe shaman galaw ai. Bung wawt wawt bungli lamang hta kahtan shaman gaw madung re ai, n lang n mai re ai. Kahtan bung wawt hte, Nat hpe shinggyim masha ni jaw jau ra ai. Ra wa ai shaloi kahtan bungwawt hte nat hpe san ma ai. Kahtan bung wawt hpe sakse shatai ma ai.
La mai Tang : Poi lamang galaw ai shaloi dinghkang galaw ai hta lamai tang kawa dinghkang n lawm n mai re ai da!
1:3 Nam
- Hkang Baw
- Htang Hpawm
- Traq (Hka Law Pan)
Tsawm dik ai wa madai pan myu hkum nga ai.
Hkyen Bum hta nampu nampan amyu hkum nga ai. Ndai nampan myu ni gaw hpun lakung ni hta apu pu ai nampan hpun amyu ni rai nga ai. Hka law pan gaw tsaw dik ai Hkyen bum kaw nna shagawng bum ga na hka shi, hka nu hkingau yawng hkan e tu tsawm nga ai. Dai majaw Hkalaw Pan tu ai shara area gaw grai dam nga ai.
1:4 Dusat Amyu Ni;
Htala - Shan Jauhpa;
Kadu - (Hkawm kanu)
Dun
Ya
Hpaw lam
Hpawlam hte Ya du sat gaw bumga shara shagu hta nga ai.
1:5 U Amyu ni:
(a) Hpun ntsa de nga ai U amyu ni;
Pazi pazi ngu ai U amyu ni gaw Uhpung kanawng nna hkyen bum hpun kaba ni a ntsa e pyen kanawng nna pyaw chyai nga ai. Hpun ntsa de sha nga ai. Shi a nsam hkyeng, ka tsawm ai. Shi a n sen grai ngwi ai, pyaw ai.
(b) Bum Pilan U – Hkyen Bum na lung hkrung, lung rawk, lung pu ni gaw shanhte a pyaw dik, marit dik ai shara rai ya nga ai. Dai shara hta rawng nga ai, tsip tsip nna kasha law htam nga ai. Shi tsip gaw tsi ninghkring hku nna grai manu hpu nga ai.
1:5.1 Hkyen Bum hta Ga de Hkawm ai U amyu ni:
(a) Hpa Dang – Hpadang ngu ai U amyu gaw shi a hkum hkrang hkrangma daram kaba ai. Tsaw dik ai Hkyen Bum hta sha nga ai. Ga de hkawm nna ahpre tam sha hkawm ai U kaba amyu re.
(b) Nang Re U – Nang Re U hpe bum goi hkam u mung ngu ai. Shi a nsam grai tsawm ai. Bum goi Hkam Ula amyu ni grau tsawm dik nga ai. Shi a goi ai nsen grai n na yu aini gaw na mau kajawng chye ma ai.
Shagawng Bumtsaw ni hta de a shingra kata de yu la tam sawk la, sharin la na lam mau n ma rai nga ai.
Bum tsaw hta nga shanu nga ai Dusat amyu hpan ni, U amyu, Yu amyu ni a lam, Nampu nampan myu hkum sumhpa a lam namlaw namlap sha hpa hhkum sumhpa ni a lam du hkra ladaw a kata shi a aten hte aten yu chyai hpa n htum n ma rai nga ai.
Tsawdik ai hkyen bum de lung du wa sai ni tsun ai shingra kata na yu chyai pyaw len hpa n htum n ma rai nga ai. Nta buga de pyi n dum wa ai da.